طلاق در فرهنگ و حقوق ایران یکی از مهم‌ترین نهادهای خانوادگی است که به عنوان آخرین راه‌حل در صورت عدم امکان ادامه زندگی مشترک پیش‌بینی شده است. قانون مدنی ایران انواع مختلفی از طلاق را تعریف کرده که هرکدام شرایط و آثار متفاوتی دارند. در میان آن‌ها، طلاق بائن مبارات جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا برخلاف طلاق رجعی، در آن امکان بازگشت مرد به زن وجود ندارد و از سوی دیگر مبتنی بر نوعی توافق میان زوجین شکل می‌گیرد. در این مقاله، به تفصیل درباره مفهوم طلاق بائن مبارات، شرایط تحقق آن، تفاوت‌ها با دیگر انواع طلاق و آثار حقوقی آن صحبت خواهیم کرد.
طلاق بائن چیست؟
برای درک بهتر طلاق بائن مبارات، ابتدا باید بدانیم طلاق بائن به چه معناست. طلاق بائن نوعی از طلاق است که در آن شوهر پس از اجرای صیغه طلاق حق رجوع به همسر خود را در دوران عده ندارد. به بیان ساده، در طلاق بائن پیوند زناشویی به صورت قطعی گسسته می‌شود و تنها با عقد جدید امکان ازدواج مجدد وجود دارد.
طبق قانون مدنی ایران، طلاق در موارد زیر بائن محسوب می‌شود:
- طلاقی که قبل از نزدیکی صورت گیرد.
- طلاق زن یائسه.
- طلاق خلع و مبارات (تا زمانی که زن به عوض طلاق رجوع نکرده باشد).
- سومین طلاق پس از سه ازدواج متوالی.
طلاق مبارات چیست؟
طلاق مبارات از جمله طلاق‌هایی است که بر اساس کراهت متقابل زن و شوهر از یکدیگر شکل می‌گیرد. در این نوع طلاق، نه تنها زن از ادامه زندگی با مرد کراهت دارد، بلکه مرد نیز از ادامه زندگی با زن ناراضی است. به همین دلیل، زن در ازای بخشش مالی به شوهر، رضایت او را برای طلاق جلب می‌کند.
ویژگی بارز طلاق مبارات این است که میزان مالی که زن می‌بخشد نمی‌تواند بیشتر از میزان مهریه باشد. به عبارت دیگر، زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را ببخشد تا از مرد جدا شود، اما مرد نمی‌تواند بیش از مهریه چیزی طلب کند.
شرایط تحقق طلاق بائن مبارات
برای اینکه طلاق بائن مبارات واقع شود، شرایطی لازم است:
۱. کراهت متقابل
هر دو طرف باید از ادامه زندگی مشترک ناراضی باشند. اگر تنها زن یا تنها مرد از زندگی ناراضی باشد، طلاق مبارات تحقق نمی‌یابد.
۲. بذل مالی توسط زن
زن باید در ازای طلاق، مالی به شوهر ببخشد. این مال نباید بیشتر از مهریه باشد.
۳. اجرای صیغه طلاق
صیغه طلاق باید توسط مرد یا وکیل او اجرا شود و شرایط شرعی و قانونی لازم رعایت گردد.
۴. بائن بودن طلاق
از آنجا که طلاق مبارات در زمره طلاق‌های بائن قرار دارد، پس از اجرای آن مرد حق رجوع به زن در مدت عده را ندارد.
تفاوت طلاق بائن مبارات با طلاق خلع
طلاق خلع نیز شباهت زیادی به طلاق مبارات دارد، اما یک تفاوت کلیدی میان آن‌ها وجود دارد:
- در طلاق خلع، کراهت تنها از سوی زن است. یعنی زن از ادامه زندگی ناراضی است و در ازای بخشیدن مالی از شوهر طلاق می‌گیرد.
- در طلاق مبارات، کراهت از سوی هر دو طرف است؛ هم زن و هم مرد مایل به جدایی هستند.
از نظر مالی نیز در طلاق خلع زن می‌تواند بیش از مهریه را ببخشد، اما در طلاق مبارات بخشش مالی نمی‌تواند از مهریه بیشتر باشد.
تفاوت طلاق بائن مبارات با طلاق رجعی
یکی از پرسش‌های مهم درباره طلاق بائن مبارات این است که چه تفاوتی با طلاق رجعی دارد.
- در طلاق رجعی، مرد می‌تواند در مدت عده بدون نیاز به عقد جدید به همسر خود رجوع کند.
- در طلاق بائن مبارات، چنین امکانی وجود ندارد و اگر دو طرف بخواهند دوباره با هم زندگی کنند، باید عقد جدیدی بخوانند.
این تفاوت نشان می‌دهد که طلاق مبارات نسبت به طلاق رجعی حالت قطعی‌تری دارد.
آثار حقوقی طلاق بائن مبارات
طلاق بائن مبارات مانند دیگر انواع طلاق آثار حقوقی متعددی دارد که دانستن آن‌ها برای زوجین اهمیت زیادی دارد.
عدم امکان رجوع
مهم‌ترین اثر حقوقی این نوع طلاق آن است که مرد در ایام عده نمی‌تواند به زن رجوع کند.
لزوم عقد جدید برای ازدواج مجدد
اگر زن و شوهر پس از طلاق بخواهند دوباره با هم زندگی کنند، باید عقد نکاح جدیدی بخوانند.
پرداخت عوض طلاق
زن باید مالی را که وعده داده به شوهر ببخشد. این مال نمی‌تواند از میزان مهریه بیشتر باشد.
عده
زن پس از طلاق بائن مبارات باید عده نگه دارد، اما در طول عده مرد نمی‌تواند او را به خود بازگرداند.
دیدگاه قانون مدنی ایران درباره طلاق بائن مبارات
قانون مدنی ایران در ماده ۱۱۴۶ به طلاق خلع و مبارات اشاره کرده است. بر اساس این ماده، در طلاق مبارات کراهت باید متقابل باشد و مالی که زن به شوهر می‌دهد نباید از میزان مهریه بیشتر باشد. همچنین ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی تصریح می‌کند که طلاق مبارات در زمره طلاق‌های بائن قرار دارد.
بنابراین، این نوع طلاق در چارچوب قانونی ایران به رسمیت شناخته شده و احکام آن به صراحت در قانون ذکر شده است.
پرسش‌های متداول
آیا زن می‌تواند در طلاق بائن مبارات به عوضی که بخشیده رجوع کند؟
خیر، در طلاق مبارات اگر زن به مالی که بخشیده رجوع کند، طلاق به رجعی تبدیل نمی‌شود. این ویژگی تفاوت مهمی با طلاق خلع دارد.
اگر زن حاضر به بخشیدن مالی نباشد، طلاق مبارات امکان‌پذیر است؟
خیر، یکی از شرایط اصلی تحقق طلاق مبارات بخشش مالی توسط زن است.
آیا امکان ازدواج مجدد زن و مرد پس از طلاق مبارات وجود دارد؟
بله، اما تنها با عقد نکاح جدید امکان‌پذیر است.
تفاوت طلاق خلع و مبارات در میزان مالی که زن می‌بخشد چیست؟
در طلاق خلع زن می‌تواند بیش از مهریه ببخشد، اما در طلاق مبارات چنین امکانی وجود ندارد.
جمع‌بندی
طلاق بائن مبارات یکی از اقسام طلاق در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران است که مبتنی بر کراهت متقابل زن و شوهر شکل می‌گیرد. در این نوع طلاق، زن در ازای بخشیدن مالی (که نباید از مهریه بیشتر باشد) از شوهر جدا می‌شود. ویژگی اصلی این طلاق بائن بودن آن است، یعنی مرد در دوران عده حق رجوع به زن ندارد. تفاوت مهم دیگر آن با طلاق خلع در میزان مالی است که زن می‌بخشد. شناخت دقیق احکام و شرایط این نوع طلاق برای زوجینی که در بن‌بست زندگی مشترک قرار گرفته‌اند اهمیت زیادی دارد.
مطالب پیشنهادی برای مطالعه بیشتر
برای درک بهتر انواع دیگر طلاق و مقایسه با طلاق بائن مبارات، پیشنهاد می‌کنم مقاله طلاق رجعی چیست؟ شرایط، احکام و تفاوت با دیگر انواع طلاق و همین‌طور مطلب طلاق خلع چیست را بخوانید. همچنین برای آشنایی بیشتر با قوانین جاری می‌توانید مقاله قانون جدید طلاق از طرف زن در ایران؛ از عسر و حرج تا حق طلاق را مطالعه کنید.
