مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که نقش مهمی در روابط خانوادگی ایفا می‌کند. طی سال‌های اخیر، افزایش میزان مهریه و مشکلات ناشی از آن باعث بروز اختلافات و طرح پرونده‌های متعدد در دادگاه‌ها شده است. در پاسخ به این چالش‌ها، قانون‌گذاران طرح‌هایی برای اصلاح قانون مهریه ارائه کرده‌اند که در سال ۱۴۰۴ به عنوان «قانون جدید مهریه» شناخته می‌شود.
این قانون با هدف کاهش زندانیان مهریه، تنظیم سقف ضمانت اجرا و جلوگیری از تعیین مهریه‌های غیرواقعی طراحی شده است. در این مقاله، همه تغییرات، شرایط و پیامدهای قانون جدید مهریه را بررسی خواهیم کرد.
مهریه در قانون قبلی
بر اساس قانون حمایت از خانواده و رویه قضایی پیشین:
- مرد موظف به پرداخت مهریه در صورت مطالبه زن بود.
- ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه وجود داشت.
- برای بیش از این مقدار، زن باید توان مالی مرد را اثبات می‌کرد.
- امکان تقسیط مهریه در صورت اعسار مرد فراهم بود.
تغییرات مهم در قانون جدید مهریه ۱۴۰۴
۱. کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری
در قانون جدید، ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه کاهش یافته است. این بدان معناست که اگر مرد تنها تا ۱۴ سکه را نپردازد، امکان صدور حکم جلب یا حبس وجود دارد.
۲. حذف زندان برای ناتوانی مالی
اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد، دیگر به زندان نمی‌افتد و مهریه صرفاً از طریق دارایی‌ها یا اقساط وصول خواهد شد.
۳. تعیین مهریه معقول در عقدنامه
سازمان ثبت اسناد و محاضر ازدواج ملزم شده‌اند هنگام ثبت عقدنامه درباره آثار تعیین مهریه‌های سنگین به زوجین هشدار دهند.
۴. افزایش شفافیت مالی
قانون جدید تأکید دارد که مهریه باید قابلیت وصول داشته باشد و در صورت تعیین مهریه‌های غیرمنطقی، ضمانت کیفری آن تنها محدود به سقف مقرر خواهد بود.
مراحل مطالبه مهریه در قانون جدید
۱. ثبت دادخواست مهریه در دفاتر خدمات قضایی.
۲. بررسی دارایی‌های زوج توسط دادگاه.
3. اعسار یا توان مالی مرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
4. صدور حکم پرداخت (یکجا یا تقسیط).
5. ضمانت اجرای کیفری فقط تا سقف ۱۴ سکه امکان‌پذیر است.
مزایا و معایب قانون جدید مهریه
مزایا
- کاهش زندانیان ناشی از مهریه
- تشویق به تعیین مهریه‌های منطقی
- کاهش بار پرونده‌های قضایی
- حمایت از مردان ناتوان از پرداخت
معایب
- کاهش قدرت بازدارندگی مهریه برای برخی زنان
- نگرانی از تضییع حقوق زن در مهریه‌های بالاتر
- امکان افزایش اختلافات مالی در زندگی مشترک
پرسش‌های متداول
آیا زن همچنان می‌تواند مهریه بیش از ۱۴ سکه مطالبه کند؟
بله، اما ضمانت اجرای کیفری فقط برای ۱۴ سکه اول است.
اگر مهریه زن ۵۰۰ سکه باشد چه می‌شود؟
زن می‌تواند کل ۵۰۰ سکه را مطالبه کند، اما مرد فقط برای ۱۴ سکه ممکن است مشمول ضمانت اجرای کیفری شود. بقیه از طریق دارایی یا اقساط وصول می‌شود.
آیا این قانون شامل ازدواج‌های قبلی هم می‌شود؟
بله، قوانین جدید در مورد همه ازدواج‌ها لازم‌الاجراست، مگر اینکه حکم قطعی قبلی صادر شده باشد.
آیا امکان بخشش مهریه همچنان وجود دارد؟
بله، زن می‌تواند کل یا بخشی از مهریه خود را ببخشد.
جدول مقایسه‌ای قانون قبلی و قانون جدید مهریه
| موضوع | قانون قبلی | قانون جدید ۱۴۰۴ |
|---|---|---|
| سقف ضمانت کیفری | ۱۱۰ سکه | ۱۴ سکه |
| امکان زندان | وجود داشت تا ۱۱۰ سکه | حذف شد مگر برای ۱۴ سکه |
| مهریه‌های سنگین | قابل مطالبه ولی سخت در وصول | قابل مطالبه، اما ضمانت کیفری محدود |
| تأکید بر شفافیت | کم‌رنگ | پررنگ (هشدار در عقدنامه) |
ارتباط قانون مهریه با سایر دعاوی خانوادگی
- در طلاق توافقی، زوجین معمولاً در مورد مهریه به توافق می‌رسند. طلاق توافقی چقدر طول می‌کشد؟
- در صورت عدم پرداخت مهریه و صدور اجراییه، امکان اعتراض وجود دارد. نمونه دادخواست ابطال اجراییه دادگاه
- در پرونده‌های اعسار، ممکن است زن به رأی اعتراض کند. رد اعسار در دادگاه تجدیدنظر چیست؟ مزایا و معایب
- در صورت عدم توافق، دادگاه خانواده با توجه به قانون جدید درباره حقوق زن تصمیم‌گیری می‌کند. همه چیز درباره گرفتن حکم طلاق در ایران
نتیجه‌گیری
قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۴ گامی در جهت کاهش زندانیان مهریه و منطقی‌تر کردن این حق مالی است. اگرچه این قانون می‌تواند به تعادل در روابط زناشویی کمک کند، اما نگرانی‌هایی هم درباره کاهش ضمانت اجرای حقوق زنان وجود دارد. بنابراین، توصیه می‌شود زوجین هنگام عقد، با دیدی منطقی و آینده‌نگر نسبت به تعیین مهریه اقدام کنند.
