ازدواج دوم یا چندهمسری در قوانین ایران در شرایط خاصی مجاز است و در برخی خانواده‌ها اتفاق می‌افتد. یکی از پرسش‌های مهم در چنین ازدواج‌هایی این است که بعد از فوت شوهر، وضعیت مهریه زن دوم چه می‌شود؟ آیا او مانند زن اول حق دریافت مهریه دارد؟ آیا باید بین مهریه و ارث یکی را انتخاب کند؟ و آیا مهریه زن دوم بر ارث فرزندان و همسر اول مقدم است؟ در این مقاله به‌طور کامل قوانین مربوط به مهریه زن دوم پس از فوت شوهر را بررسی می‌کنیم.
مهریه زن دوم از دیدگاه قانون
طبق قانون مدنی ایران، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح دائم، مهریه زن بر ذمه شوهر قرار می‌گیرد. این حکم در مورد زن اول و زن دوم هیچ تفاوتی ندارد. بنابراین زن دوم نیز مانند زن اول حق دارد مهریه خود را چه در زمان حیات شوهر و چه پس از فوت او مطالبه کند.
اولویت مهریه بر ارث
یکی از مهم‌ترین نکات در زمینه مهریه زن دوم، تقدم آن بر ارث است. یعنی قبل از آنکه اموال متوفی بین وراث (شامل زن اول، زن دوم، فرزندان و سایر وراث) تقسیم شود، باید مهریه هر دو همسر پرداخت گردد.
مثال: اگر شوهر ۵۰۰ میلیون تومان دارایی داشته باشد و مهریه زن اول ۱۵۰ میلیون و مهریه زن دوم ۱۰۰ میلیون باشد، ابتدا ۲۵۰ میلیون بابت مهریه پرداخت می‌شود و سپس ۲۵۰ میلیون باقی‌مانده میان وراث تقسیم خواهد شد.
سهم‌الارث زن دوم بعد از دریافت مهریه
زن دوم علاوه بر مهریه، از ارث شوهر نیز سهم میبرد. مقدار سهم او به شرایط وراثت بستگی دارد:
- اگر شوهر فرزند داشته باشد، زن دوم یک‌هشتم از اموال باقی‌مانده (بعد از پرداخت مهریه‌ها و دیون) را به ارث میبرد.
- اگر شوهر فرزند نداشته باشد، سهم او یک‌چهارم خواهد بود.
بنابراین زن دوم هم حق مهریه دارد و هم حق ارث، و بین این دو تعارضی وجود ندارد.
آیا زن دوم باید بین مهریه و ارث یکی را انتخاب کند؟
خیر. زن دوم همانند زن اول، هم مهریه خود را به‌طور کامل دریافت می‌کند و هم سهم‌الارث خود را از باقی‌مانده اموال خواهد گرفت.
چالش‌های حقوقی مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر
- اختلاف با وراث: در بسیاری از پرونده‌ها فرزندان یا زن اول در مقابل پرداخت مهریه زن دوم مقاومت می‌کنند، در حالی که قانون به‌طور صریح این حق را برای زن دوم شناخته است.
- کافی نبودن دارایی متوفی: اگر دارایی شوهر کمتر از مجموع مهریه‌ها باشد، تمام دارایی ابتدا صرف پرداخت مهریه می‌شود و وراث تنها در صورتی ارث خواهند برد که اموالی باقی مانده باشد.
- ثبت یا عدم ثبت ازدواج دوم: در صورتی که ازدواج دوم به‌طور رسمی ثبت نشده باشد، اثبات آن در دادگاه ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد.
جدول مقایسه‌ای مهریه زن اول و زن دوم بعد از فوت شوهر
| وضعیت | زن اول | زن دوم |
|---|---|---|
| تعلق مهریه | به‌طور کامل | به‌طور کامل |
| اولویت نسبت به ارث | مقدم بر تقسیم ارث | مقدم بر تقسیم ارث |
| سهم‌الارث | ۱/۸ در صورت داشتن فرزند – ۱/۴ در صورت نداشتن فرزند | ۱/۸ در صورت داشتن فرزند – ۱/۴ در صورت نداشتن فرزند |
پرسش و پاسخ متداول
آیا مهریه زن دوم مانند زن اول از اموال متوفی پرداخت می‌شود؟
بله، مهریه هر دو همسر دین قطعی شوهر است و قبل از تقسیم ارث باید پرداخت شود.
اگر اموال شوهر کمتر از مهریه زن اول و دوم باشد چه می‌شود؟
ابتدا دارایی بین آن‌ها تقسیم و صرف پرداخت مهریه می‌شود. وراث تنها از باقی‌مانده سهم خواهند برد.
آیا زن دوم می‌تواند علاوه بر مهریه، ارث هم دریافت کند؟
بله، او حق دارد پس از دریافت مهریه، سهم‌الارث خود را نیز از اموال باقی‌مانده مطالبه کند.
اگر ازدواج دوم ثبت نشده باشد، مهریه زن دوم چه می‌شود؟
در این حالت اثبات ازدواج و استحقاق مهریه در دادگاه ضروری است و ممکن است فرآیند حقوقی زمان‌بر شود.
جمع‌بندی
بر اساس قوانین ایران، زن دوم درست مانند زن اول حق مطالبه مهریه خود را پس از فوت شوهر دارد. مهریه مقدم بر ارث است و ابتدا باید پرداخت شود، سپس اموال باقی‌مانده میان وراث تقسیم می‌شود. علاوه بر آن، زن دوم از سهم‌الارث نیز بهره‌مند خواهد شد. آگاهی از این قوانین و مشورت با وکلای متخصص می‌تواند از بروز اختلافات خانوادگی جلوگیری کند و حقوق زن دوم را در این شرایط تضمین نماید.
